Bòng
bong che nắng, mã-tà tiên phong
___________
Nguyễn
Đình Chiểu (1822-1888) là một nhân chứng của thời kì Pháp
xâm chiếm Nam Kì. Văn thơ của ông ghi lại được nhiều sinh
hoạt xã hội đương thời. Chẳng hạn như hai câu:
"Bữa thấy bòng
bong che trắng lốp muốn tới ăn gan ; ngày xem ống khói chạy
đen sì muốn ra cắn cổ.
(...)
Kẻ đâm ngang, người
chém ngược, làm cho mã-tà, ma-ní hồn kinh ; bọn hè trước,
lũ ó sau, trối kệ tầu thiếc tầu đồng súng nổ".
Bòng bong và
Mã-tà
của
Văn
tế nghĩa sĩ Cần Giuộc có thể giúp chúng ta hiểu thêm
được tình hình chiến trận năm 1861.
1)
Bòng
bong là cái gì?
Bòng bong được
định nghĩa là một thứ cỏ rối (Việt Nam tự điển,
Khai Trí Tiến Đức, 1931); một loại dây leo mọc xoắn vào
nhau thành từng đám, ở bờ bụi. Bòng bong còn có nghĩa
là xơ tre vót ra bị cuốn rối lại, thường dùng để ví
tình trạng rối ren (Từ điển tiếng Việt, Hoàng Phê,
1988).
Nếu Bòng bong
chỉ có nghĩa như vậy thì dứt khoát nó không phải làmột
đồ vật (trắng lốp) dùng để che.
Bòng bong của Nguyễn
Đình Chiểu chắc chắn không phải là Bòng bong của
tiếng Việt ngày nay.
Chu Thiên hiểu Bòng
bong của câu văn là lều vải của quân Pháp căng
làm chỗ tạm trú trong lúc hành quân (Thơ văn yêu nước
nửa sau thế kỷ 19, Văn Học, 1970, tr. 47).
